Трагедыя, якая аб'ядноўвае нашы народы

У адпаведнасці з рашэннем ААН, штогод 27 студзеня ў свеце адзначаецца Міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста -...

Глыбоцкаму раёну – 85 год

У верасні 1939 года тэрыторыя сучаснага Глыбоцкага раёна ўвайшла ў склад БССР. 15 студзеня 1940 года Указам Прэзідыума...

Дню беларускай навукі прысвячаецца...

Штогод у апошнюю нядзелю студзеня ў нашай краіне адзначаецца Дзень беларускай навукі, афіцыйна зацверджаны ў 1993 годзе....

Моладзь Глыбоччыны шануе і любіць свой музей

17 студзеня 2025 года ў гарадскім доме культуры адбылася цырымонія ўручэння раённай маладзёжнай прэміі "Прызнанне". Сёлета...

Далучайцеся да акцыі...

Кожную трэцюю сераду студзеня музеі ўсяго свету праводзяць Міжнародны дзень музейнага сэлфі. Лічыцца, што акцыю...

За што мы любім Новы год?

Мабыць, за тое, што навагодняя пара акружае нас масай станоўчых эмоцый, дорыць адчуванне цуду, аб'ядноўвае сем'і за...

"Музей адкрыты для вас!"

14 студзеня 2025 года пройдзе дабрачынная акцыя "Музей адкрыты для вас!". У гэты дзень музей дае права бясплатнага...

Медаль "Праведнік Народаў Свету" Марыі КазачонакПраведнік Народаў Свету - ганаровае званне, якое прысвойваецца ў дзяржаве Ізраіль прадстаўнікам іншых народаў, якія ў перыяд Катастрофы ратавалі або садзейнічалі выратаванню яўрэяў.

(Кароткая яўрэйская энцыклапедыя, т. 9, с. 665)

Чалавек, які выратаваў адно жыццё, выратаваў усё чалавецтва.

(Словы з Талмуда, напісаныя на медалю "Праведнік Народаў Свету")

Марыя Казачонак з унучкай

 

Праведнік Казачонак Марыя выратавала Якава Сасновіка. Дваццацігадовая дзяўчына Марыя Казачонак да вайны працавала ў Круляўшчызне ў аптэцы, якая належала Сямёну Сасновіку. Калі пачалася вайна, Сасновік адправіў Марыю дадому, да бацькоў. Сям'я Сасновік перабралася ў в. Германавічы Шаркаўшчынскага раёна Віцебскай вобласці. 11 жніўня 1941 г. у сына Сямёна Іосіфа нарадзіўся маленькі хлопчык - Янкель. Сасновікі, як спецыялісты, некаторы час жылі па-за гета, хоць добра разумелі, што гэта часовая з'ява. У 1942 годзе Сасновік разам з сябрамі сям'і, хутаранамі Рамейка, распрацавалі план. Яны папрасілі Марыю Казачонак узяць хлопчыка да сябе і прадставіць яго сваім сынам Янакам. Яна пагадзілася. Летам 1942 г. Марыя Казачонак з дзіцём перабралася ў дом сям'і Рамейка. Але суседка пазнала дзіцяці, і Марыя была вымушаная хавацца. Пачаліся доўгія тулянні Марыі Казачонак з маленькім Янкелем-Янакам-Якавам, якога яна любіла як роднага. Небяспека пагаршалася яшчэ тым, што хлопчык быў абрэзаны. Марыя пастаянна мяняла месца пражывання, хавалася на гарышчах, на балоце. Шмат разоў была разам з малым на мяжы гібелі. Хлопчык жыў у Марыі Казачонак да вызвалення Беларусі. Сям'і Сасновік удалося патрапіць да партызан і выжыць. Пасля вызвалення Марыя вярнула Якава бацькам. Марыя Казачонак выйшла замуж і пераехала ў г.п. Падсвілле Глыбоцкага раёна. У яе свая сям'я, але Марыя па-ранейшаму лічыць Якава сваім сынам. Званне «Праведніка Свету» было прысуджана ёй у 1996 годзе.

Праведнікі з в. Бабруйшчына Кучко Петранэла і Павел выратавалі сям'ю Блюменталь. Сям'я Блюменталь знаходзілася ў гета Вільні. Прадбачачы акцыі знішчэння, адзін з членаў сям'і звярнуўся да сястры Петранэлы Кучко, якую даўно ведаў, з просьбай схаваць сваіх родных у яе доме. Атрымаўшы станоўчы адказ, Дэбора Блюменталь, яе дачка Мікі, яе пляменніца і пляменнік Леон і Мирьям, а таксама Рахель Блюменталь беглі з Віленскага гета ў загадзя абумоўленае месца. Сястра Петранэлы сардэчна прыняла пяць яўрэйскіх уцекачоў, але праз некалькі дзён стала ясна, што яе кватэра - не надзейнае сховішча, суседзі маглі іх выдаць. Уцекачы пераехалі ў в. Бабруйшчына, дзе іх прыняла сям'я Кучко і схавала ў свінарніку ў двары фермы. Петранэла і Павел клапаціліся пра ўцекачоў, кармілі іх, забяспечвалі ўсім неабходным. Усе пяць членаў сям'і Блюменталь заставаліся ў Кучко да вызвалення ў ліпені 1944 г.
У 1988 г. Петранэле, а ў 2000 г. Паўлу Кучко было прысуджана званне «Праведнік Народаў Свету».

Мікіта і Яўгенія ГрыцПраведнікі Грыц Мікіта і Яўгенія з в. Угляне выратавалі Сямёна Фейгельмана. Сям'я Грыцоў пражывала на хутары, які знаходзіўся побач з лесам. Мікіта служыў у польскай арміі, трапіў у палон. Пасля вызвалення з палону ён працаваў лесніком. Яўгенія была хатняй гаспадыняй і займалася выхаваннем іх сына Вадзіма (1934 г.н.).
Раніцай 28 лютага 1942 г. фашысты акружылі Лепельскае гета. Людзей заганялі ў машыны і везлі на расстрэл у лес непадалёк ад в. Чарнаручча. Сямёну Фейгельману было 14 гадоў. Калі немцы адкрылі агонь, Сямён зваліўся ў снег. Потым доўга бег і толькі цудам застаўся жывы. Без дакументаў, без ежы ён доўга блукаў, абмарозіў рукі і ногі. У Глыбоцкім раёне яго падабраў Васіль Храмы і адвёў Сямёна да свайго сваяка - лесніка Мікіты Грыца. Сямёна вылечылі, зрабілі дакументы, прадставіўшы яго як свайго далёкага сваяка. Сям'я выдатна ведала, што хлопчык - яўрэй, але трымала гэта ў сакрэце да канца нямецкай акупацыі. Пакуль Сямён жыў у Грыцоў, ён працаваў пастухом і дапамагаў па гаспадарцы. Сямён Фейгельман (фота 1945 г.)Спаў ён у стайні побач з лесам, так што мог схавацца ад нямецкіх салдат, якія прыходзілі на хутар па дровы. Так працягвалася да вызвалення раёна ад фашыстаў. У ліпені 1944 г. Сямён пайшоў на фронт. Служыў у 54-м стралковым палку 25-й стралковай дывізіі. У маі 1945 г. старшы лейтэнант Фейгельман Сямён узнагароджаны медалём "За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.» Пасля вайны служыў у Северадзвінску. Загадам прэзідыума ВС СССР ад 05.11.1954 г. узнагароджаны медалём "За баявыя заслугі". Памёр 07.07.2018 г. Многія гады Сямён Фейгельман, адзіны выжыўшы з ўсёй сям'і, падтрымліваў блізкія адносіны з сям'ёй, якая выратавала яго. 13 чэрвеня 2004 г. Яд Вашэм удастоіў Мікіту і Яўгенію Грыц ганаровым званнем «Праведнік Народаў Свету».

Яніна і Ігнат Леановічы жылі ў вёсцы Зябкі, а Марыя і Канстанцін Сянкевіч, бацькі Яніны, жылі ў суседнім сяле Псуя. Гэтыя дзве польскія сем'і дапамагалі яўрэйскай сям'і Ітман у Зябках з першых дзён нямецкай акупацыі. Пасля таго, як немцы забілі Рафаіла Ітмана і яго старэйшага сына, застаўшыхся прадстаўнікоў сям'і адправілі ў гета м. Глыбокае. Неўзабаве сем'і Леановічаў і Сянкевічаў перавезлі ўдаву Ітмана, сямігадовага сына Шлому і дачок-падлеткаў Хану і Розу з гета Глыбокае ў Зябкі. Доўгі час хавалі іх у доме Сянкевічаў і, падчас крайняй небяспекі, перавозілі яўрэйскую сям'ю ў дом Леановічаў у Псую. Тры месяцы Ітманы хаваліся гэтымі двума сем'ямі, пакуль не далучыліся да партызанаў.
Пасля вайны шляхі яўрэяў і іх выратавальнікаў разышліся: Сянкевічы перасяліліся ў Польшчу, Леановічы засталіся ў Беларусі. Шлома Ітман іміграваў у Ізраіль, яго сястра Роза (пазней Лекач) у Швецыю, а Хана Ітман засталася ў Савецкім Саюзе. Усе яны падтрымлівалі сувязь адзін з адным на працягу многіх гадоў.
12 лютага 1991 года Яд Вашэм удастоіў Канстанціна Сянкевіча і яго жонку Марыю, а таксама Ігната Леановіча і яго жонку Яніну ганаровым званнем «Праведнік Народаў Свету».