Глыбоцкі
гісторыка-этнаграфічны музей

11 лістапада 1918 года скончыўся адзін з самых шырокамаштабных і кровапралітных канфліктаў у гісторыі чалавецтва - Першая сусветная вайна (1914 -1918 гг). Пра падзеі першага этапу вайны на землях Глыбоччыны і аб нашых земляках, удзельніках баявых дзеянняў было расказана раней. Сёння мы прапануем працягнуць расказ пра Першую сусветную.

Буржуазная рэвалюцыя ў лютым 1917 года не прынесла завяршэння вайны. У войску нарастала незадаволенасць. 18 красавіка 1917 года ў Глыбокім адбыўся сход, на якім была прынятая рэзалюцыя аб спыненні вайны: «Даволі забойстваў. Даволі апусташэння. Бо ўвесь цяжар абрынецца на нас - рабочых і сялян. Сотні мільёнаў нашых братоў кідаюцца ў пашчу бога вайны, гіне дабрабыт народаў, не даючы ім нічога і адымаючы ўсё... Далоў вайну! Няхай жыве свет без анексій і кантрыбуцый!»
Падзеі Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Петраградзе ў лічаныя дні дакаціліся да Глыбокага. Ужо ў лістападзе тут была ўстаноўлена савецкая ўлада, а для падтрымання парадку быў арганізаваны атрад Чырвонай гвардыі.

У адпаведнасці з Дэкрэтам аб міры Савецкі ўрад прапанаваў краінам Антанты заключыць з аўстра-германскім блокам дэмакратычны мір. Але краіны Антанты ад перамоваў адмовіліся. Тады Савецкая Расія ў снежні 1917 года вымушана была пачаць у Брэст-Літоўску сепаратныя (аднабаковыя) перамовы з Германіяй і Аўстра-Венгрыяй. Савецкая дэлегацыя прапанавала заключыць мір без анексій і кантрыбуцый. Але германская дэлегацыя адмовілася заключаць такое пагадненне і 10 лютага 1918 года выставіла ўльтыматыўныя патрабаванні, у адпаведнасці з якімі да яе павінна была адысці значная частка тэрыторыі Савецкай Расіі, у тым ліку вялікая частка Беларусі. Прадстаўнікі савецкай дэлегацыі адмовіліся падпісаць дамову на такіх цяжкіх для Савецкай Расіі ўмовах. Тады германскае камандаванне 16 лютага 1918 года афіцыйна заявіла аб спыненні перамір'я і аднаўленні ваенных дзеянняў.
18 лютага 1918 года германскія і аўстра-венгерскія войскі пачалі наступленне. 20 лютага немцы занялі Глыбокае. Толькі ў пачатку сакавіка 1918 года наступленне нямецкіх войскаў удалося спыніць на лініі Полацк-Орша-Магілёў-Гомель.
3 сакавіка 1918 года ў Брэст-Літоўску быў падпісаны Брэсцкі мірны дагавор на вельмі цяжкіх умовах. Тэрыторыя Беларусі дзялілася на некалькі частак. Беларускія землі на захад ад лініі Дзвінск-Ліда-Пружаны-Брэст адыходзілі да Германіі. Яе кіраўніцтва арыентавалася на стварэнне марыянетачных дзяржаў з далучэннем да тэрыторыі этнічнай Літвы і Латвіі часткі беларускіх зямель. У верасні 1918 года горад Глыбокае і Глыбоцкая воласць былі ўключаныя ў самастойную дзяржаву Латгалія. Рашэнне аб стварэнні новай дзяржавы прыняў праведзены ў Дзісне з'езд, у рабоце якога ўдзельнічалі і прадстаўнікі ад Глыбоцкай воласці: лекар Мікалай Пулікоўскі, валасны старшыня Дайлідзёнак і настаўнік Аляксандр Сабалеўскі. Праз некалькі дзён рашэнне з'езда было дастаўлена ў Глыбокае мясцовым начальнікам паліцыі і агучана на валасным сходзе.
На захопленых тэрыторыях устанаўліваўся строгі акупацыйны рэжым, так званая «пруская стратэгія каланізацыі». Акупацыйныя ўлады прызначылі каменданта для кіравання горадам і воласцю, без прамаруджання прыступіўшы да масавай рэквізіцыі маёмасці. Нарабаваная (г.зн. «рэквізаваная») маёмасць адпраўлялася па чыгунцы ў Германію. Кіраванне горадам новыя ўлады перадалі ў рукі магістрата, які складаўся з трох чалавек. Інтарэсы сялянства ў ім абараняў Аляксандр Антановіч Сабалеўскі. Па ініцыятыве Аляксандра Антонавіча 18-19 жніўня ў Глыбокім прайшоў падпольны з'езд настаўнікаў Дзісненшчыны, на якім разглядаліся пытанні арганізацыі работы школ ва ўмовах акупацыі.
27 жніўня 1918 года ўрады РСФСР і Германіі падпісалі дадатковы дагавор, па якім германскія войскі адыходзілі да р. Бярэзіна. 11 лістапада 1918 года Камп'енскім перамір'ем паміж Германіяй і краінамі Антанты быў пакладзены канец Першай сусветнай вайне. Паражэнне аўстра-германскага блока і Лістападаўская рэвалюцыя 1918 года ў Германіі дазволілі ануляваць Брэсцкі дагавор. Пачалося вызваленне Беларусі. 10 снежня 1918 года Чырвоная Армія ўступіла ў Мінск, а ўжо 11 снежня Пскоўская дывізія без адзінага стрэлу вызваліла Глыбокае. Да сярэдзіны лютага 1919 года амаль уся тэрыторыя Беларусі была вызвалена. На вызваленай тэрыторыі была адноўлена савецкая ўлада.