Глыбоцкі
гісторыка-этнаграфічны музей

Калекцыя філатэліі нашага музея налічвае не адну сотню паштовых марак. Сярод іх маюцца і так званыя навагоднія маркі - выпушчаныя напярэдадні Новага года. І нават сярод нешматлікіх марак навагодняй серыі ў нашым музеі ёсць адзін унікальны экзэмпляр – паштовая марка 1992 года выпуску. Унікальнасць ёй надае той факт, што выпушчана яна была ўжо пасля афіцыйнага распаду Савецкага Саюза, хаця тэкст на ёй паказвае на тое, што гэта марка пошты СССР. Справа ў тым, што ў хаосе пачатку 1990-х такая марка была выпушчана з-за недахопу марак дадзенага наміналу. А ў некаторых даведніках апошняя навагодняя марка СССР фігуруе як "выпуск СССР пасля распаду СССР".

Мы прапануем вам пазнаёміцца і з іншымі тэматычнымі маркамі, выпушчанымі ў Савецкім Саюзе да аднаго з самых папулярных савецкіх свят - Новага года.
Першая савецкая марка, прысвечаная навагоднім святам, была выпушчана да 90-годдзя з дня нараджэння Леніна - у 1960 годзе. На ёй Уладзімір Ільіч ля святочна ўпрыгожанай ёлкі трымае на руках дзяўчынку – гэты сюжэт добра знаёмы старэйшаму пакаленню па карціне мастака Жукава Мікалая Мікалаевіча «Ленін і Крупская на ёлцы ў Сакольніках».

Наступная навагодняя паштовая марка была надрукавана ў снежні 1962 года. На марцы змешчана выява голуба міру, навагодняя ёлка на фоне зямнога шара і надпіс: "З Новым годам". З таго часу ў СССР навагоднія маркі сталі выпускацца штогод.
У снежні 1963 года было выпушчана адразу тры варыянты паштовай маркі.

На марцы 1967 года змешчана выява Масквы і адной з яе славутасцяў – Астанкінская перадаючая радыётэлевізійная вежа. Да 1967 года для трансляцыі тэле- і радыёсігналу ў Маскве выкарыстоўвалася Шухаўская вежа, якая знаходзілася на Шабалаўцы. 5 лістапада 1967 года быў падпісаны акт Дзяржаўнай камісіі аб прыёмцы ў эксплуатацыю першай чаргі будаўніцтва вежы. Астанкінская тэлевежа, якая ўступіла ў строй, па тым часе з'яўлялася, акрамя сваёй канструктыўнай унікальнасці, найбуйнейшым дасягненнем айчыннай навукі і тэхнікі. Вышыня Астанкінскай тэлевежы - 540 метраў. На момант стварэння яна была самай высокай вольнастаячай вежай у свеце. Новая тэлевізійная вежа называлася Агульнасаюзнай радыётэлевізійнай перадаючай станцыяй Міністэрства сувязі СССР імя 50-годдзя Кастрычніка. За яе стварэнне большасць удзельнікаў будаўніцтва была ўзнагароджана ордэнамі і медалямі.

З адной з навагодніх марак СССР звязана цікавая для савецкай філатэліі гісторыя. Марка, якая выйшла ў 1969 годзе, віншавала савецкі народ з "новым годам - годам стагоддзя з дня нараджэння У.І.Леніна". Але неўзабаве на марку паступілі скаргі, што ў складках чырвонага сцяга можна ўбачыць абрысы сабакі. Было праведзена сур'ёзнае расследаванне, у выніку якога факт не пацвердзілі: "у апісанні гэтай маркі цэнзура не выявіла "сабачыя" формы ў сцягу".

Разглядаючы навагоднія маркі СССР, выпушчаныя на стыку 1960-х і 70-х гадоў, можна заўважыць, што яны вельмі разнапланавыя. Здавалася б, невялікі прадмет, які выкарыстоўваецца для аплаты адпраўляемай карэспандэнцыі, ілюстраваў нам будучыню вялікай краіны, напоўненае сучасным транспартам, прыгожымі авіялайнерамі і касмічнымі спадарожнікамі. Цэнтральнае месца на марках гэтага перыяду займае Астанкінская тэлевежа, урачыстае адкрыццё якой намячалася якраз да 50-годдзя Кастрычніка.
У наступныя гады папулярнейшым элементам кожнай мініяцюры становіцца Спаская вежа Маскоўскага крамля, гадзіннік якой з'яўляюцца адным з галоўных сімвалаў Новага года ў Савецкім Саюзе.

Упершыню Дзед Мароз з'явіўся на навагодняй паштовай марцы толькі ў 1972 годзе. На санях, запрэжаных рускай тройкай, галоўны казачны персанаж навагодніх свят пралятае на фоне курантаў маскоўскага крамля. На заднім плане гонар Савецкага Саюза - касмічныя карабель, які накіраваўся на Месяц. Марка з такім сюжэтам з'явілася пасля сенсацыйнай высадкі амерыканцаў на спадарожніку Зямлі і абнадзейвала савецкіх грамадзян аб хуткім пакарэнні нашымі касманаўтамі Месяца.

На марцы, прысвечанай году будучай Алімпіяды, апынуўся яе талісман - Алімпійскі Мішка, прыдуманы мастаком У. Чыжыкавым. Стварыць запамінальную алімпійскую сімволіку - гэта даволі складаная справа. Цяжка ўспомніць талісманы апошніх Алімпіяд, але сімвал 1980 года - Алімпійскае медзведзяня Міша, не проста запомніўся ўсім жыхарам СССР і гасцям спаборніцтваў, але да гэтага часу выклікае самыя цёплыя пачуцці ва ўсіх, хто памятае цырымонію закрыцця летніх гульняў. Алімпійскі мішка стаў галоўным героем і афіцыйным талісманам цырымоніі закрыцця Алімпіяды-80, якая праходзіла на Цэнтральным стадыёне імя У. І. Леніна ў Маскве. Некаторыя мяркуюць, што менавіта гэтая падзея паклала пачатак маштабным цырымоніям адкрыцця і закрыцця Алімпіяд. Паштовая марка з выявай Алімпійскага Мішкі, мабыць, самы дарагі прадмет навагодняй філатэліі, выпушчаны ў перыяд СССР.

На марках наступных гадоў цэнтральнае месца займаюць крамлёўскія куранты і пяціканцовыя зоркі - галоўныя знакі савецкай дзяржавы.
Зусім незвычайны сюжэт прысутнічае на паштовай марцы 1989 года. На ёй змешчана выява вершнік з "пацешным" указам Пятра I аб святкаванні Новага года з 1 студзеня 1700 года. Да ўказа самадзержца летазлічэнне на Русі вялі ад стварэння міру, а «навагоддзе», гэта значыць Новы год, пачынаўся 1 верасня. Лічачы, што 1 студзеня 1700 года з'яўляецца не толькі пачаткам новага года, але і пачаткам новага стагоддзя, указ прадпісваў адзначыць гэтую падзею асабліва ўрачыста. У ім былі дадзены падрабязныя прадпісанні, як арганізаваць свята ў Маскве.
Пазней на марках СССР з'явіліся іншыя характэрныя сюжэты свята. На іх сталі змяшчаць выяву Дзеда Мароза, зімовыя пейзажы, элементы ёлачных упрыгожанняў, цацкі і іншыя сімвалы зімы і навагодніх свят. Дарэчы, унучка Дзеда Мароза на навагодніх савецкіх марках так і не з'явілася.